prof. dr hab. Joanna Czaplińska

Bohemistka, absolwentka Uniwersytetu Śląskiego, gdzie również uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych, natomiast stopień doktora habilitowanego został jej przyznany przez Wydział Filologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nim zdecydowała się w pełni poświęcić się pracy naukowej, zajmowała się dziennikarstwem prasowym i telewizyjnym, przez wiele lat była komentatorką Czeskiej Sekcji Radia BBC. Tłumaczka literatury czeskiej, zwłaszcza SF.
W latach 1990-2007 pracowała w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Szczecińskiego, od 2001 szefując Zakładowi Literatury Rosyjskiej, Ukraińskiej i Komparatystyki. Od październiku 2007 roku pracownik Katedry Slawistyki UO (obecnie Zakład Slawistyki Zachodniej i Południowej), a od października 2008 r. również jej kierownik.
Jej zainteresowania naukowe to literatura czeska drugiej połowy XX wieku i najnowsza, literatura emigracyjna i zjawisko emigracji w szerokim aspekcie, najnowsze kierunki rozwoju prozy europejskiej, kultura popularna. Autorka trzech monografii: Dziedzictwo robota. Współczesna czeska fantastyka naukowa (Szczecin 2001), Tożsamość banity. Problematyka autoidentyfikacji w młodej czeskiej prozie emigracyjnej po 1968 roku (Szczecin 2006).
W latach 2002-2005 kierownik grantu badawczego KBN „Czeskie prozatorskie debiuty emigracyjne po 1968 roku”. W latach 2008 -2013 koordynator uczelniany projektu „Polsko-czeskie partnerstwo kulturowo-dydaktyczne”, realizowanego wraz z Uniwersytetem Palackiego w Ołomuńcu w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska, w latach 2008-2011 koordynator grantu Funduszu Wyszehradzkiego na uruchomienie nowego przedmiotu – „Literatury emigracyjne państw Grupy Wyszehradzkiej i innych narodów słowiańskich). Członkini komitetów naukowych czasopism „Česká literatura”, „Tahy”, „Lithicon”.
Zainteresowania pozanaukowe to, jak przystało na filologa, literatura, film (niekoniecznie ambitny) oraz koty, które odciągając od zajęć poważnych skutecznie odstresowują.

Wykaz publikacji:

Wydawnictwa zwarte:

1. Dziedzictwo robota. Współczesna czeska fantastyka naukowa. Szczecin 2001.
2. Tożsamość banity. Problematyka autoidentyfikacji w „młodej” czeskiej prozie emigracyjnej po 1968 roku. Szczecin 2006.
3. Přidaná hodnota exilu. Úvahy o české exilové próze po roku 1968, České Budějovice – Praha 2014

Artykuły w wydawnictwach zwartych i ciągłych:

1. Groteska w czeskiej literaturze fantastyczno-naukowej lat 80 W: Słowo. Tekst. Czas. Materiały z II Międzynarodowej Konferencji Naukowej. Red. M. Aleksiejenko, Szczecin 1998, s. 31-35.
2. Człowiek a instytucja – dystopia w najnowszej literaturze czeskiej. „Slavica Wratislaviensia” CIV, Wrocław 1999, s. 155-164
3. O ”trzeciej fali” emigracji czeskiej i jej specyfice. W: Słowo. Tekst. Czas. Materiały V Międzynarodowej Konferencji Naukowej. Red. M. Aleksiejenko, Szczecin 2001, s. 297-301.
4. „Człowiek historyczny” Jana Patočki a przemiany bohatera w literaturach słowiańskich. W: Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich T. 3, red. K. Galon-Kurkowa, E. Studziżba-Komisaruk, Wrocław 2001, s. 402-411.
5. Josef Škvorecký jako świadek przemian kulturowych Czechów na emigracji. W: Materiały z II Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Wschód-Zachód. Pogranicze Kultur”, Red. O. Prokopczuk. Słupsk 2001 s. 25-29.
6. Proč scifisté nejsou optimisté. Znamená konec tisíciletí konec atiutopie? W: Česká literatura na konci tisíciletí. Red. D. Vojtěch, Praha 2001, t. 2 s. 737-746.
7. Stejný nápad, jiné knihy. EE O. Tokarczuk a Nápady svaté kláry P. Kohouta. W: Současné kontakty české a polské literatury. Red. L. Martinek, Opava 2001, s. 82-87.
8. Vyrovnání s totalitou ve vzpomínkové tvorbé exilových autorů posrpnové emigrace – W: Česká a polská emigrační literatura, Opava 2002. Red. L. Martinek, s. 115-122.
9. Wpomnienia w emigracyjnej literaturze po II wojnie światowej. W: Tradycja i nowatorstwo w literaturach słowiańskich, red. E. Kucharska, I. Kowalska-Paszt, Szczecin 2002, s. 81-94.
10. Dystopia: konstatacja totalitaryzmu czy ostrzeżenie przed globalizacją – na podstawie literatury czeskiej i polskiej. W: Narodowy i ponadnarodowy model kultury. Europa Środkowa i Półwysep Bałkański. Red. B. Zieliński, Poznań 2002, s. 127-135.
11. Recepce české exilové a nezávislé literatury v pařížské Kultuře. W: Život je jinde? Česká literatura, kultura a společnost v sedmdesátých a osmdesátých letech dvacátého století. Praha 2002, s. 71-81.
12. Czeska literatura na łamach paryskiej „Kultury” po roku 1968. „Studia i Szkice Slawistyczne” nr 4, 2003, t. 1. Literaturoznawstwo, s. 343-350.
13. Alegorie-groteska-postmoderna. W: Postmodernismus v české a slovenské próze. Sborník z mezinárodní konference Opava 11.-12. září 2002.  Red. L. Pavera, Opava 2003, s. 191-197.
14. Mrchopěvci J. Křesadly jako posmodernistyczna groteska. W: Tradycja i nowatorstwo w kulturach i literaturach słowiańskich. Red. J. Czaplińska, A. Horniatko-Szumiłowicz, I. Kowalska-Paszt, M. Kuczyńska, Szczecin 2004, s. 220-228.
15. Problematyka polska na łamach czeskich czasopism emigracyjnych. W: Dialog kultur w nowej Europie. Historia. Literatura. Język. Red. K. Iwan, E. Komorowska, A. Rella, J. Żywczak, Szczecin 2003, s. 32-40.
16. Czech-emigrant-Europejczyk? w opowiadaniach Jaroslava Vejvody. W: Tradycja łacińska i bizantyjska wobec idei jedności europejskiej. Red. A. W. Mikołajczak, M. Walczak-Mikołajczakowa, Gniezno 2003, s. 357-374.
17. …a bude hůř J. Pelca – Autobiografia, literatura faktu czy współczesna pikareska?. „Pamiętnik Słowiański“ LII, 2003 , s. 79-95.
18. Czeska literatura czy literatury po roku 1968? W: Konstanty a proměny v českém jazyce a literatuře XX. století – Stałość i zmienność w języku i literaturze czeskiej XX wieku. Tom referatów z międzynarodowej konferencji naukowej. Red. M. Balowski, J. Svoboda. Wałbrzych – Ostrava 2004. s. 291-300. Prywatna ojczyzna banity. W. Kulturowe konteksty integracji europejskiej. Red. M. Mikołajczak-Walczak. Gniezno 2004. s. 183-202.
19.  Medorek Petra Placáka a Malá apokalypsa T. Konwického – dva symboly samizdatu. W: Česká a polská samizdatová literatura – Polska i czeska literatura drugiego obiegu. Sborník z mezinárodní vědecké konference konané v Opavě 13.-14- listopadu 2002. Red. L. Martinek, M. Tichý. Opava 2004, s. 149-153.
20. Proč se Pulchra nelíbila aneb není utopie jako utopie. W: Škvorecký 80. Sborník z metinárodní konference o životě a díle Josefa Škvoreckého. Praha 2005. s. 244-250.
21. Bohater w poszukiwaniu siebie w prozie Vlastimila Třešňáka. „Annales Neophilologiarum” nr 2, 2004 r., s. 7-18.
22. Terapie časem ve tvorbě exilových spisovatelů. W: Čas v jazyce a literatuře. Sborník z mezinárodní konference. Red. M. Čechová, D. Moldanová, Z. Millerová. Ústí nad Labem 2005, s. 405-410.
23. Gramatický rod v české feministické poezii. W: Słowo. Tekst. Czas VIII. Człowiek we frazeologii i leksyce języków słowiańskich. Red. M. Aleksiejenko, M. Hordy, Szczecin 2005, s. 338-344.
24. Gra z tekstem, gra z mitem. Podwójna mistyfikacja Miloša Urbana: Poslední tečka za Rukopisy. W:. Intertekstualność w literaturach i kulturach słowiańskich, Red. I. Kowalska-Paszt, M. Kuczyńska, J. Czaplińska, A. Wątorski. Szczecin 2006, s. 216-223.
25. Česká literatura  a polská literární teorie.  W: Svět v české literatuře, česká literatura ve světě. Red. S. Fedrová, Praha 2006.
26. Metafora roku 1968 v exilových prózách Jiřího Klobouka a Karla Srpna.  „Acta Universitas Palackianae Olomoucensis. Facultas Philosophica. Studia Moravica 5. Sympoziana“ 2007.
27. Změna prostoru, změna jazyka.Otázka jazykové konverze exilových spisovatelů. W: Prostor v jazyce a literatuře. Red. J. Koten,  Ústí nad Labem 2007, CD-ROM.
28. Rzeczywistość czeska po „aksamitnej rewolucji oczyma emigranta w powieści „Dům” Jana Křesadly W: Czechy-Polska-Ukraina. Partie i systemy partyjne. Stan i perspektywy.  Red. K. Kowalczyk, Ł. Tomczak, Toruń 2007, s. 255-264.
29.  Język-tożsamość-emigracja W: Język. Człowiek. Dyskurs. Red. M. Hordy, W. Mokijenko, H. Walter. Szczecin 2007, s. 446-45130.  Metafora roku 1968 v exilových prózách Jiřího Klobouka a Karla Srpna. „Acta Universitatus Poalackiae Olomoucensis. Studia Moravica V. Symposiana“. Olomouc 2007, s. 143-148.
30. Magiczne ósemki w historii Czech a kwestia tożsamości W: Procesy autoidentyfikacji na obszarze kultur środkowoeuropejskich po roku 1919, red. J. Goszczyńska, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2008, s. 81-92.
31. Z kalendarza dobrze wychowanej czeskiej panny Anno Domini 1908 w: Sztuka życia, zasady dobrego zachowania, etykieta. O zmienności obyczaju w kulturze. Red. K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, UO, Opole 2008, s. 187-194.
32. Fantastyczne „wycieczki” czeskich pisarzy głównego nurtu, „Literatura i kultura popularna” XIV, 2008 r., s. 117-128.
33. Skutečný návrat zamlčovaných, „Česká literatura” 2009 č.  6, s. 904-912.
34. Mezi postmoderností a pornografií – případ Jana Křesadla, „Bohemica Olomouciensia” 2009 č. 2, s. 178-194.
35. Czeskie mistyfikacje (nie tylko) literackie jako czynnik kulturo-i kultotwórczy, „Pamiętnik Słowiański” 2009 t. LIX, s. 3-16.
36. Jaromír Šavrda – niepopularny autor z Ostrawy i zapomniana perełka czeskiej fantastyki (współautorstwo z J. Maksym-Benczew), „Literatura i Kultura Popularna”  2008 t. XV, s. 83-92.
37. Nad otázkou dvojjazyčnosti textů Milana Kundery, In: Pocta Milanu Kunderovi/Hommage a Milan Kundera, ed. A. Haman, Praha 2009, s. 9-17.
38. Hranice nejsou, protože neexistují – nomád a noman v prózách Lubomíra Martínka, In: Podzwonne dla granic, red. J. Lipovski, D. Żygadło, Wrocław 2009, s. 261-267.
39. Ztížená možnost komunikace anebpisovatel hledá čtenáře, „Česká literatura“ 2010 č. 4, s. 509-517.
40. Trylogia hipisowska Miloša Formana a rzeczywistość czechosłowacka lat 70. XX wieku, „Slavia Occidentalis“ 2010, t. 66, s. 203-212.
41. Experimenty Lubomíra Martínka s textem a s vlastní identitou „Bohemica Olomoucensia” 2010, č. 1, s. 285-291.
42. Dům Jana Křesadla jako alegorie vlasti, In: Dům v české a polské literatuře, ed. L. Martinek, Opava 2009 s. 67-71.
43. Czescy emigranci „on the road” In: Od banity do nomady, red. J. Czaplińska, S. Giergiel, Opole 2009, s. 68-74.
44. Kam si dospěl, exulante? Problematika prostoru v tvorbě (bývalých) českých exulantů po roce 1989. „Bohemica Olomoucensia. Szmposiana: 2010 nr 4, s. 49-54.
45. Poza cenzurą, poza odbiorcą. Problemy w komunikacji literackiej czeskich autorów drugiego obiegu w: Kultura bez cenzury (?) , red. J. Czaplińska, A. Modelska-Kwaśniowska, Opole 2010, s. 141-150.
46. Je exilová literatura jiná? Pokus o poetiku. W: Česká literatura rozhraní a okraje. Red. L. Jungmannová, Praha 2010, s. 111-120.
47. Alternativní historie – fantazie anebo hry s dějinami? W: Svět kreslený slovem, red. M. Balowski, M. Hádková, Ústí nad Labem 2011, s. 97-104.
48. Magiczne noce – współpraca Egona Bondy’ego z The Plactic People of the Universe, w: Unisono w wielogłosie 2, red. R. Marcinkiewicz, Sosnowiec 2011, s. 209-217.
49. Způsob evokování domova v prozách Sylvie Richterové a Josefa Škvoreckého w: Jazyky reprezentace, red. V. Veberová, P.A. Bílek, V. Papoušek, D. Skalický, Praha 2012, s. 156-166.
50. O exulantech po exilu aneb čemu dnes slouží zkoumání exilové literatury w: Cizinec-vyhnanec-přistěhovalec, red. L. Pořízková, wyd. Univerzita Palackeho Olomouc 2012, s 17-23.
51. Jednoaktówki Václava Havla jako ilustracja historiozofii Jana Patočki w: Filologiczny widnokrąg. Obrazy stare i nowe, red. J. Nocoń, K. Kossakowska-Jarosz, Opole 2012, s. 195-204.
52. Exilové časopisy – osobnost šéfredaktora a její dopad na tvar periodika, „Tahy” 2012 s. 17-23.Spotkanie
53. z Obcym – fantazja, antycypacja, metafora w: Związki i rozwiązki. Relacje kultury i literatury popularnej ze starymi i nowymi mediami, red. A. Gemra, H. Kubicka, s. 291-300, Wrocław 2013.
54. Wokół dwujęzyczności czeskich pisarzy emigracyjnych. Literatura jako transgresja,  „Studia Slavica” 2013, XVII/2, s. 111-122.
55. Czy czeska fantastyka po roku 1989 naprawdę jest o niczym? „Bohemistyka” 2014 nr 4, s. 343-361.
56. Konwersja pisarzy pochodzenia słowiańskiego jako strategia komunikowania z literaturą większościową. „Porównania” 2014 nr 14, s. 9-18.
57. Strategie konwersji językowej – przypadki polskie, czeskie i słowackie w: Literatura polska w świecie. T. 5: Mapowanie, opisy, interpretacje. Red. R. Cudak, Wydawnictwo Gnome, Katowice 2014, s. 139-148.
58.  Libusza zdekonstruowana – gra mitem w noweli Pole i palisada Miloša Urbana w: Fantastyczność i cudowność. „Homo mythicus”. Mityczne wzorce tożsamości, red. H. Kubicka, G. Trębicki, B. Trocha, Zielona Góra 2014, s. 153-162.
59. Strategie jazykové konverze – případ Libuše Moníkové, Ireny Brežné a Ewy Stachniak w: Jazyky reprezentace 2, red. D. Skalický, M. Bauer, Z. Brdek, V. Papoušek, Praha, Akropolis 2014, s. 227-234.
60. Strategie jazykové konverze – případ Libuše Moníkové, Ireny Brežné a Ewy Stachniak w: Jazyky reprezentace 2, red. D. Skalický, M. Bauer, Z. Brdek, V. Papoušek, Praha, Akropolis 2014, s. 227-234, ISBN 918-80-7470-073-6. 0,5 AA.
61.  Strategie nalézání jazyka – případ Piotra Rawicze w: Literatura jako výzva a apel, red. O. Mainx, Slezská univerzita v Opavě, Opava 2014, s. 173-179.
62. Má česká science fiction (ženský) rod?, w: Sedm statečných a spol. : próza psaná ženami v kontextu současné české literární kultury / Říha Ivo, Studený Jiří ( red. ), Pardubice 2015, s. 58-70.
63. Czescy pisarze emigracyjni wobec języka własnej twórczości, w: Słowianie na emigracji : literatura, kultura, język / Kodzis Bronisław, Giej Maria ( red. ), 2015, s. 141-151
64. .Druhé obrození české, w: Kadlečková Vima: O snovačce a přemyslovi,   Praha 2015, Argo, s. 165-174
65. Pisanie pomiędzy kulturami: twórczość obcojęzyczna pisarek z Europy Środkowej, w: Pogranicze wschodnie i zachodnie / Czabańska-Rosada Małgorzata [i in.] ( r. ), Kultura na Pograniczach, nr 10, 2015, s. 253-261
66. Karnawał i karnawalizacja w prozie Hrabala (na przykładzie wybranych utworów), w: W poszukiwaniu przerw w zabudowie: w stulecie urodzin Bohumila Hrabala / Goszczyńska Joanna ( red. ), 2015, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, ISBN 9788364111068, s. 115-131
67. My – kobieta, pisarka. Metafora kobiecego losu w utworze Knižka s červeným obalem Alexandry Berkovej, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, 2016 nr 6, s. 379-392