Greckie słowo stromata oznacza kobierzec, składający się z wielkiej obfitości wielorakich, wielobarwnych detali, które jednak zawsze są wielką, wspaniałą kompozycją o trudnym niekiedy do odnalezienia wzorze. Historia kultury również układa się w taki wzorzysty kobierzec rzeczy ludzkich; wiele w nim elementów odwiecznych, wiele też nowości. Niekiedy niełatwo określić ich źródła i pierwotne sensy, bo kultura chroni wszystko to, co w niej się kiedykolwiek pojawia, dodając tylko wiele odmiennych znaczeń, wpisując dawne znaki, symbole, motywy w nowe konteksty. Tomy serii „Stromata Anthropologica” są opowieścią o zmieniających się znaczeniach, o trwałości i przyrastaniu sensów, są narracją o człowieku i kulturze. Są opowieścią-kobiercem o tradycji, o znakach, o naszym wspólnym świecie.
Seria „Stromata Anthropologica” ukazuje się od 2007 r. Jest inicjatywą podjętą przez prof. dr. hab. Piotra Kowalskiego, dr hab. Katarzynę Łeńską-Bąk i dr Magdalenę Sztandarę. Każdy kolejny tom serii jest pokłosiem konferencji, odbywających się co roku w Pokrzywnej.
Bestie, żywy inwentarz i bracia mniejsi. Motywy zwierzęce w mitologiach, sztuce i życiu codziennym, red. naukowa P. Kowalski, K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Opole 2007, ss. 414.
Pierwszy numer nowej serii „Stromata Anthropologica” pod red. Piotra Kowalskiego i Katarzyny Łeńskiej-Bąk zawiera studia poświęcone motywom zwierzęcym w historii kultury, ułożone tak, aby tworzyły swojego rodzaju opowieść o przemianach znaczeń nadawanych zwierzętom w różnych dyskursach kultury. Rozważaniom patronuje założenie, że w doświadczeniu człowieka, między fizyczną rzeczywistością a doświadczającym podmiotem znajduje się filtr kultury. To kultura rozstrzyga o granicach percepcji, ale przede wszystkim – o znaczeniach i funkcjach wyodrębnianych elementów otaczającego świata. Poszczególne studia pokazują historyczne przypadki: od czasów najdawniejszych do współczesności, od magicznych metamorfoz, przez antyczną historię naturalną, dyskurs alegoryczny, po nowożytne metafory. Są studia o symbolach, ale też o ogrodzie zoologicznym w Buchenwaldzie i zwierzęcych figurach w tekstach socrealistycznych.
Praca jest adresowana jest do humanistów – historyków kultury, etnologów, literaturoznawców oraz studentów odpowiednich kierunków.
Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol, pod red. K. Łeńskiej-Bąk, Wyd. UO, Opole 2007, ss. 419.
Jedzenie to temat fascynujący, może być przedmiotem badań przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych, w każdym razie z całą pewnością warto było zadać pytanie o kulinaria specjalistom reprezentującym różne dyscypliny humanistyczne i zajmującym się różnymi okresami w historii kultury. W ten sposób prezentowana książka pozwala obejrzeć frapujące nas zagadnienie w perspektywie historycznych przemian semantycznych i trwałości samych przedstawień, ale też daje możliwość zobaczenia, jak pokarmowe motywy wykorzystywane bywają w dziełach muzycznych, literackich, sztukach teatralnych i w filmie, w reklamie i popularnych programach kulinarnych. Tematyka wszystkich tekstów skoncentrowana jest wokół jedzenia i jest dość różnorodna, bo też omawiany wątek otwiera cały szereg ważnych dla kultury pól badawczych, jest próbą pokazania jak w różnych kontekstach, w różnych kulturach i w różnym czasie historycznym wątek jedzenia funkcjonuje i do jakich celów bywa wykorzystywany. Książkę można czytać jak opowieść o znaczeniach, które funkcjonują, zanikają lub pojawiają się w różnych typach refleksji.
Ze względu na szeroki zakres materiału oraz charakter interdyscyplinarny pozycja jest adresowana do badaczy historii kultury i literatury, do wykładowców i studentów tych dyscyplin, a także do szerokiego grona odbiorców interesujących się zagadnieniami dziejów kultury.
Opisywane doświadczane, symboliczne. Ciało w dyskursach kulturowych, red. K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Opole 2008, ss. 431.
Kolejny tom serii „Stromata Anthropologica” poświęcony jest tym razem kwestiom ciała i cielesności. Historia ciała wydaje się być dla badaczy świata kultury, języka, literatury i sztuki czymś szczególnie interesującym i ważnym i można ją opowiadać na wiele sposobów. Zaczynać się ona bowiem może w różnych momentach jako historia idei, historia mentalności, historia przestrzeni architektonicznych i społecznych, historia wstydu i bezwstydu, historia różnorodności kulturowej, doktryn filozoficzno-naukowych, historia estetyki i sztuki. Wspólne spotkanie i dyskusja badaczy pozwala zaprezentować czytelnikowi bogactwo obrazów świata, w których ciało i cielesność człowieka spełnia główną rolę. Każdy z autorów z dużą sprawnością i określonym warsztatem śledzi jego obecność w rozmaitych porządkach, skłaniając do refleksji nad człowiekiem i jego ciałem.
Sztuka życia, zasady dobrego zachowania, etykieta. O zmienności obyczaju w kulturze, red. K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Opole 2008, ss. 360.
Tom czwarty serii „Stromata Anthropologica” poświęcony jest tym razem kwestiom zasad zachowania, etykiecie i zmienności obyczaju w kulturze. Kwestie te stanowiły już wielokrotnie przedmiot rozważań przeróżnych badaczy świata kultury, języka, literatury i sztuki. Wspólne spotkanie i dyskusja badaczy pozwala zaprezentować czytelnikowi to zagadnienie w perspektywie historycznych przemian semantycznych i zobaczyć, jak temat może być wykorzystywany w działach literackich, muzycznych, sztukach teatralnych, w filmie, reklamie i popularnych wydawnictwach, poradnikach savoir vivre’u…. Z jednej strony wydaje się, że czasy nienagannej etykiety dawno już minęły, ale przecież normy współżycia wciąż funkcjonują, choć dziś już być może w nieco zmienionej formie. Z drugiej strony pojawiają się wciąż owe sytuacje komunikacyjne i te z kolei prowokują powstawanie adekwatnych do nich zachowań.
Wokół choroby, medycyny i praktyk leczniczych. Teorie – konteksty – interpretacje, red. K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Opole 2009, ss. 354.
Kolejny tom „Stromata Anthropologica” poświęcony jest kwestiom, które stanowiły już wielokrotnie przedmiot rozważań przeróżnych badaczy, naukowców, etyków, filozofów, teologów, kaznodziejów, moralistów, artystów, przede wszystkim zaś lekarzy i dietetyków. Choroba, medycyna i praktyki lecznicze okazują się być interesującym tematem dla badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe. W ten sposób można obejrzeć zagadnienie w perspektywie historycznych przemian semantycznych i trwałości samych reguł, ale też zobaczyć, jak interesujący temat może być wykorzystywany w dziełach literackich, sztuce, w filmie, reklamie, w internecie, a także, jak jest on rozumiany przez praktykujących lekarzy. Temat jest niezwykle pojemny i pomimo upływu czasu i zmian zachodzących w kulturze wciąż aktualny, co wydaje się zrozumiałe, bo jak dawniej, tak i dziś różnego rodzaju przypadłości przypisane są do ludzkiej kondycji. Człowiek, bez względu na to, w jakim czasie historycznym przyszło mu żyć, zmaga się z chorobą, poszukuje, stosuje i wciąż udoskonala metody i praktyki, które pozwoliłyby mu na lepszy komfort życia.
Spisek, intryga, zmowa w strukturze codzienności, red. K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Opole 2010, ss. 368.
Tom szósty serii „Stromata Anthropologica” poświęcony jest kwestiom związanym z tajnymi układami. Intrygowanie, spiskowanie zawsze były i są obecne do dziś w każdym niemal społeczeństwie, w każdej kulturze. Stanowiły też one już wielokrotnie przedmiot rozważań przeróżnych badaczy, naukowców, etyków, psychologów, filozofów, teologów, kaznodziejów, moralistów, artystów… Proponowana do lektury książka porusza rozmaite zagadnienia związane z tajnymi układami. Czytelnik znajdzie tu refleksje na temat kłamstwa i podstępu, opisy intryg i spisków, ale i rozważania na temat teorii spiskowych. A wszystko to w ujęciu, reprezentujących rozmaite dyscypliny naukowe, badaczy: historyków i historyków kultury, literaturoznawców, filozofów, kulturoznawców, antropologów, folklorystów, teologów, socjologów, filmoznawców, dziennikarzy, badaczy zajmujących się najnowszymi mediami.
O rozkoszach wszelakich… Od przyjemności do ekstazy w kontekstach kultury, red. K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara, Opole 2011, ss. 397.
Kolejny tom serii „Stromata Anthropologica” poświęcony jest przyjemności i rozkoszy. Uczucia: rozkosz, przyjemność, ekstaza to temat fascynujący, jednocześnie niezwykle pojemny i pomimo upływu czasu i zmian zachodzących w kulturze wciąż aktualny, co wydaje się zrozumiałe, bo jak dawniej, tak i dziś ludzie pragną doznawać rozkoszy, dawać i doświadczać przyjemności, przeżywać ekstazę. Uczucia te były niemal od zawsze wdzięcznym tematem literackim, chętnie podejmowanym przez mistrzów pióra, ale i grafomanów. Stanowiły też inspirację dla szerokiego grona artystów. Bywały przedmiotem rozważań przeróżnych badaczy, naukowców, etyków, psychologów, filozofów, teologów, kaznodziejów, moralistów… Wciąż jednak temat nie wydaje się być wyczerpany, dlatego też warto go podjąć raz jeszcze, tym bardziej że może się on stać przedmiotem badań przedstawicieli przeróżnych dyscyplin naukowych.
Brud. Idee – dylematy – sprawy, red. M. Sztandara, Opole 2012, ss. 480.
Kolejny tom z serii Stromata Anthropologica poświęcony jest tematowi brudu, jego kulturowych kontekstów, odniesień i aksjologizacji samego zjawiska. Brud w powszechnym odczuciu związany jest ze swoimi synonimami – nieczystością, tym co budzi wstręt i odrazę, jest odpadem, skazą czy wreszcie czymś złym i niemoralnym. Z drugiej strony refleksje nad naturą brudu, prowadzą do rozważań nad czystością, ładem społecznym i porządkiem, kulturowymi praktykami jego utrzymania i wprowadzenia, rozumianymi jako profilaktyka reorganizacji, segregowania, oczyszczania, unikania… Autorzy artykułów próbują uchwycić to, co kryje się w naturze brudu i na czym polegają kulturowe systemy klasyfikacji, które coś lub kogoś jako takie porządkują. Stany, obiekty, rzeczy i ludzie nabierają bowiem specyficznych własności przypisywanych temu co brudne na skutek projektów kulturowych, które ów status im nadają. Tym samym pojęcie brudu jest pretekstem do opisywania zmian społeczno-kulturowych, pozwala też zobaczyć jak pewne idee i wyobrażenia trwają lub jak na ich miejsce powstają nowe, a utracone sensy nabierają nowych znaczeń. Ze względu na szeroki zakres materiału oraz charakter interdyscyplinarny pozycja jest adresowana do badaczy historii kultury i literatury, mediów oraz szerokiego grona odbiorców interesujących się zagadnieniami kultury współczesnej.